Mạch nội nhân
Mừng hại tâm thì mạch hư. (Bổ thần | Tam bảo)
Nghĩ hại tỳ thì mạch kết. (Bàn về hậu thiên)
Lo hại phế mạch thường sắc.
Giận hại can thì mạch nhu.
Sợ hại thận thì mạch trầm. (Bổ thận bổ tỳ)
Kinh hãi hại đởm thì mạch trì trệ.
Xót thương quá tổn thương bào lạc thì mạch khẩn.
Đó là các mạch nội nhân vì thất tình báo hiệu ở khí khẩu.
Mạch ngoại nhân
Mạch khẩn thấy ở bộ thận là thương hàn. Mạch hư tìm thấy ở bộ tâm bào là thương thử. Mạch sắc thấy ở bộ phế là thương táo. Mạch hoãn thấy ở bộ tỳ tế hoãn là thương thấp. Bộ can phù thì thương phong. Bộ tâm nhược thì thương hỏa. Muốn xét tà lục dâm cảm vào người, thì nên nhận định như trên, để tránh khỏi sự nhận định hàn nhiệt lẫn lộn.