Tiểu dẫn (Khôn hóa thái chân)

Kinh Dịch có chép: Hay lắm thay! Đạo Nguyên của quẻ Khôn vạn vật nhờ đó mà sinh dục, trong nhân thân tỳ vị là hành thổ có đức nhu của quẻ Khôn, cho nên trong bài Hóa nguyên luận có câu: Tỳ vị là gốc sinh của hậu thiên, đứng đầu các cơ quan sinh lý của con người, là nguồn suối của bách mạch, là cái bể chứa cơm nước. 5 tạng 6 phủ đều nhờ sự chuyển vận tưới nhuần của nó phàm những tác dụng sinh hóa ra tinh, huyết, dội vào bách mạch, nhuần ra các Kinh, và điều Vinh, dưỡng Vệ đều trông nhờ vào bộ phận trung châu đó

Sách chép: “...Vị bại thời tinh bị thương mà dương sự kém. Vị mạnh thời Thận đầy đủ mà tinh khí vượng...”. Lại chép: “...Không có thủy cốc thời không sao gây nên sức mạnh cho hình thể; nó là gốc của tinh huyết, so với Thận, là nguồn của thủy hỏa, đều là căn bản của con người...”. Do đó lại có thuyết: “...Bổ thận không bằng bổ Tỳ...” cũng là do trong khi chẩn mạch, thấy có Vị khí thời sống, không có Vị khí thời chết, nên phải kíp bồi bổ ngõ thời công hiệu được chóng

Xem như những người mắc bệnh kém ăn, hoặc không ăn được, cho một chút gạo nếp lẫn vào thuốc để sắc uống, sẽ thấy tỉnh táo ngay, dù Quế Phụ công hiệu cũng không nhanh chóng bằng. Cho nên đem cái khí huyết là vật hữu hình dễ biết mà so với thủy hỏa là vật vô hình khó hiểu, thời một đằng sâu, một đằng nông, hình như có phần hơn kém. Nhưng mọi bệnh sinh ra, cả hai đều là cơ quan trọng yếu. Tỳ cũng có thể ngang hàng với Thận. Người nông nổi, dò dẫm từng chương, không biết tìm tới gốc rễ, chẳng qua chỉ là cái lối gặp đầu chữa đầu, gặp chân chữa chân, làm một Bá thuật trong y giới mà thôi

Tôi đối với nghề Y, cũng đã biết qua cửa ngõ, lấy làm hứng thú, trước đã soạn cuốn Huyền tẫn phát vi, luận về Tiên thiên thủy hỏa, giờ lại soạn cuốn Khôn hóa thái chân này, nói về khí huyết của Hậu thiên, ý cũng muốn cho người sau biết rõ đường lối để điều trị bệnh tật cho khỏi lỡ lầm đấy thôi. Tên sách tuy không được nhã, mong bạn đọc lượng thứ cho

LÊ HỮU TRÁC